KA JINGPYNKYLLA IA KA SIXTH SCHEDULE – KUMNO KAN KTAH IA KA MEGHALAYA

Jar jar ha ka hynriew tarik u Rymphang 2019 u Kiran Rijiju u Myntri khynnah ki kam pohiing ka Sorkar India u la wanrah ia ka Bill ka ban pynkylla ia ka Riti Synshar ka Ri India kaba la tip kum, The Constitution (125th Amendment) Bill, 2019 ha Rajya Sabha. Kane ka Bill ka thmu ban pykylla ia ka Article 280 bad ia ka Sixth Schedule jong ka Riti Synshar khnang ban nang kyntiew bad pynkhlain shuh shuh ia ki bor treikam, ha ka liang ka jingpyniaid ia ki kam pisa tyngka bad synshar khadar, jong ki shiphew tylli Autonomous District Council kiba don hapoh ka Sixth Schedule jong ka thain shatei lam mihngi ka Ri India.

Kane ka Bill kaba dei bad ka jingpynkylla ia ka Sixth Schedule la wanrah ha Rajya Sabha bad namarkata kane ka Bill kan ym iap watla yn sa pynsangeh ia ka jingshong dorbar namar ka elekshon. Lada wanrah ha Lok Sabha ka mut ba kane ka Bill ruh kan iap noh ha kaba kut jong ka samoi treikam jong ka Lok Sabha ha ka sien shong dorbar kaba khatduh ha ka 13 tarik Rymphang 2019.

Katkum ka jingpyllait khubor na ka Sorkar Pdeng ka long ba jingtyrwa ban pynkylla ia ka Sixth Schedule ka long ban pynkhlain ia ka synshar paidbah ha ki shnong ki thaw. Ka jingtyrwa ka long ban ioh ia ki Dorbar Shnong bad ki Municipal Council kiba yn jied bad pynlong da ki paidbah nongshong shnong. Ka jingpynkylla kan ai ka bor ha ki Dorbar Shnong ban shna bad pynkhreh ia ki kam pynroi ha ka liang ka ioh ka kot bad ka longbriew manbriew bad ban wanrah ia ka jingialong mar ryngkat ha ka imlang sahlang lyngba ki kam pynroi. Ki kam kiba ki Dorbar Shnong ki lah ban thaw bad trei ki kynthup ia ki kam rep, ban pynbha bad kyntiew ia ka jinglong jingman ka khyndew, ban wanrah bad pyntreikam ia ki jingkylla ha ka rukom pyniaid ia ka khyndew ka shyiap, ki kam ai um ia ki jaka rep, ka jingpyniaid ia ka umbam umdih, ki kam ri jingri, ban ai bording ha ki shnong ki thaw, ban thaw ia ki kharkhana shna jingshna kiba rit bad ki kam kiba iadei bad ki khlaw shnong.

Kan dei ka kamram jong ka Finance Commission ne ka tnat kaba peit ia ka pla tyngka ka Sorkar India ban ai ia ki jingtyrwa kumno ban mang bad pynpoi ia ka jingkyrshan bad jingbei tyngka beit beit sha ki Dorbar Shnong bad ki Municipal Council. Haduh mynta ki Autonomous District Council ki shaniah ha ka jingbei bad jingiarap tyngka ka Sorkar India bad kumjuh ruh ka Sorkar Jylla na ka bynta ka jingpyntreikam ia ki skhim bad ki kam bapher bapher. Ha kane ka jingpynkylla la shem ba la tyrwa kumne ba shi bynta na ka lai bynta (1/3) na ka jingdon ki nongkitkam ne nongmihkhmat ha ki Dorbar Shnong bad Municipal Council dei ban mang kyrpang na ka bynta ki kynthei. Ha ka Jylla Meghalaya kane kan treikam naduh ka sngi ba la thaw ia ki ain synshar bad pyniaid shnong kiba paka bad ba u Governor un ai ka jingmynjur ia kita ki Ain.

Namarkata ngi donkam ban pule bniah ia kane ka jingpynkylla ia ka Sixth Schedule. Phi lah ban pule ia ka hangne.

Hangne yn kdew ruh ia ki 10 tylli ki mat jingkylla kiba kongsan bad kumno kan ktah ia ka Jylla MEGHALAYA

1.

Ia ki katto katne ki Autonomous District Council yn tip noh da ki kyrteng Territorial Council. Bad kita ki long:
a) Karbi Anglong Autonomous Territorial Council
b) Dima Hasao Autonomous Territorial Council
c) Garo Hills Autonomous Territorial Council
d) Khasi Hills Autonomous Territorial Council
e) Jaintia Hills Autonomous Territorial Council
f) Lai Autonomous District Council
g) Chakma Autonomous District Council
h) Mara Autonomous District Council
i) Tripura Tribal Areas Autonomous Territorial Council

2.

Yn kyntiew ia ka jingdon ki nongmihkhmat ha kine ki Territorial Council.

Kyrteng ki Council Ki dkhot ba yn   jied paidbah Ki dkhot ba shu sieh Ka rukom jied
Karbi Anglong Autonomous Territorial Council 44 6 ngut ( ym duna ia 2 ngut ki kynthei) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta
Dima Hasao Autonomous Territorial Council 36 4ngut (ym duna ia 2 ngut ki kynthei) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta
Garo Hills Autonomous Territorial Council 36 6ngut ( ym duna 2 ngut ki kynthei bad 4 ngut na kiwei pat ki riewlum) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta.
Khasi Hills Autonomous Territorial Council 36 4 ngut ( ym duna 2 ngut ki kynthei bad 2 ngut na kiwei pat ki riewlum) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta.
Jaintia Hills Autonomous Territorial Council 30 4ngut ( ym duna 2 ngut ki kynthei) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta.
Lai Autonomous District Council 26 4 ngut (ym duna 2 ngut ki kynthei) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta.
Chakma Autonomous District Council 26 4 ngut (ym duna 2 ngut ki kynthei)
Mara Autonomous District Council 26 4 ngut (ym duna 2 ngut ki kynthei) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta.
Tripura Tribal Areas Autonomous Territorial Council 26 4 ngut (ym duna 2 ngut ki kynthei) Jied paidbah da kiba la kynjoh ka rta.

3.

Ka Anti Defection Law ne ka Ain kyntiap seng kan treikam ha kine ki Territorial Council.

4.

Ym dei kumba mutdur bad ba iakhun u bah P.N Syiem (CEM ba rim ka KHADC), kane ka jingpynkylla ka thmu ban khanglad ia ka jinglong dkhot ar jaka, kata ha ka Territorial Council bad ha ki Iing dorbar thaw ain, kum ka Iing Dorbar Thaw ain ka Jylla ne ka Ri India ha kajuh ka por. Halor kane, dei ban ai burom bad niewtang ia i Kong Agnes Kharshiing iba la mudui pyrshah ia ka jinglong dkhot ar jaka ha Iing Bishar.

5.

Ia ka elekshon jied dkhot ne nongmihkhmat sha ki Territorial Council yn pyniaid da Election Commission jong ka Jylla bad ka jingjied kan long da rukom jied paidbah ki nongshong shnong kiba la kynjoh ka rta.

6.

Ia kawei pa kawei ka Dorbar Shnong bad Municipal Council kaba hap hapoh ki Territorial/District Council dei ban thaw bad pynlong da ka jingia jied paidbah. Ka jingjied paidbah ka dei ban long da ki nongshong shnong kiba la kynjoh ka rta bad ki kynthei ki lah ruh ban shah jied kum ki nongkitkam bad khlieh nongsynshar jong ki Dorbar Shnong bad Municipal council.

7.

Shi bynta na ka lai bynta (1/3) na ka jingdon ki nongkitkam ne nongmihkhmat ha ki Dorbar Shnong bad Municipal Council yn mang kyrpang na ka bynta ki kynthei.

La tyrwa ba ia mynta shipor ki mat ba 5 bad 6 kin ym treikam ha ka Jylla Meghalaya bad kane ka jingpyllait ia ka Jylla na kitei ki mat ka mut ruh ba ki Dorbar Shnong bad Municipal Council ha Meghalaya kin ym ioh kino kino ki jingiarap bad jingkyrshan ne jingbei tyngka bad kin ym lah ban thaw ne shna ne rai halor kino kino ki kam pynroi shnong. Khlem ki Ain synshar shnong kiba biang bad ki bym niew shilliang ia ki kynthei bad khlem ki Dorbar Shnong bad ki Municipal Council kiba la jied bad pynlong da ki paidbah nongshong shnong, ka Jylla Meghalaya kan duh noh ia ki bor treikam. Bad kita ki bor ki long.

8.

Ba man la ka District Council kan thaw ia ka District Planning Committee ka ban kynthup ia ki dkhot ne nongmihkhmat na ki District ne Regional Council bad ruh na ki Dorbar Shnong bad Municipal Council. Ka kamram jong ka District Planning Committee ka long ban thaw, ban pynkhreh bad tyrwa ia ki kam pynroi baroh hapoh u pud u sam ka District Council. Bad ka jingkyrshan ne jingbei tyngka kan iaid beit sha ki Dorbar Shnong bad Municipal Council. Ki katto katne ki mat treikam kiba ki paidbah nongshong shnong bad ki Dorbar Shnong ki lah ban iashim bynta ha kaba pynkhreh bad lah ban ioh ka jingkyrshan bad jingbei tyngka ki long:

a) Ki kam ri jingri
b) Ka pule puthi naduh kaba seng bad pyniaid ia ki skul primary bad secondary. Nangta ka higher secondary, kaba kynthup ia ki jingai jinghikai ba kyrpang bad ruh ka jinghikai ia kiba la san bad ban seng bad pyniaid ia ki Kolej.
c) Ki kam ban pyniaid ia ki khlaw ki btap, lait noh ki khlaw ba sumar bad pynneh kyrpang da ka Sorkar.
d) Ki kam thain jain;
e) Ki riti ki dustur bad ki dei riti;
f) Ban pynneh ia ka khyndew rep;
g)Ki kam suh bad thain jain;
h) Ka koit ka khiah;
i)Ka khuid ka suba bad ki umbam umdih ;
j) Ka bha miat ka imlang sahlang ;
k) Ki kam kilan met, ialeh sport bad ki samla;
l) Ka thew ka woh;
m) Ka sam bam sam dih;
n) Ki kam jngoh kai pyrthei;
o) Ki kam pynroi sor kaba kynthup ia ka town bad country planning
p) Ki kam khyndew bad pyniaid khajna bad ruh ki kam ban wanrah ia ki jingkylla ha ka rukom pyniaid ia ka khyndew ka shyiap.
q) Ki kam pynroi.
r) Ki iew ki hat
s) Ka ioh kam ioh jam bad ki nongbylla sngi;
t) Ki kharkhana rit bad ka treikam treijam ha ki nongkyndong.
u) Ki kam pynroi shnong ha ki thain nongkyndong ka ban kynthup ia ka District Rural Development Agency.

9.

Ki Dorbar Shnong kin don ia kine ki bor harum:

(i) Ban thaw bad pynkhreh ia ki kam pynroi bad ban kyntiew bad iada ia ki hok jong ki nongshong shnong.;

(ii) Ia ki skhim kiba dei na ka bynta ban kyntiew ia ka ioh ka kot bad ban kyntiew bad iada ia ki hok jong ki nongshong shnong yn aiti pura ha ki Dorbar Shnong ba kin peit, kin khmih, kin pyniaid bad pyntreikam. Ki skhim kin kynthup ia ki kam rep, ki kam ban pynneh bad pynbha ia ka khyndew, ban wanrah ia ka rukom pyniaid kaba paka halor ka khyndew ka shyiap bad ban pynneh ia ka khyndew na ka bynta ka rep ka riang, ki kam sam um sha ki jaka rep, ban pyniaid ia ka umbam umdih, ban pyniaid ia ki kam ri jingri bad ki jingmih na ki kam ri jingri kum ka dud, ka doh bad kiwei, ki kam ri dohkha, ban pyniaid ia ki khlaw shnong bad kiwei de ki khlaw kiba donkam na ka bynta ki jingri jingdup, ki mar khlaw bad ki kam kharkhana kaba kynthup ia ki kharkhana trei kti, ki kharkhana pynmih jingbam, ki kam thain kam suh. Nalor nangta ban ai iingshong iingsah ha ki nongkyndong, ka umbam umdih, ka umphniang, ki jingbam, ki lynti syngkien, ki jingkieng, ki lynti wah bad kiwei de ki rukom bad ki lad ban pynsuk ia ka leit ka wan bad ka kit ka bah, ki kam ai bording ha ki shnong kyndong, ki kam ban kyntiew ia ka ioh ka kot, ka ai kam ai jam bad ban rat diengkhong ia ka jingduk jingkyrduh, ka pule puthi bad ki lad ai jinghikai bapher bapher ia ki nongshong shnong, ki kam ba iadei bad ka jingpynneh bad kyntiew ia ka riti ka dustur, ki Iew ki hat, ka koit ka khiah kaba kynthup ia ki Hospital, ki PHC bad ki dispensary bad ka jingkhuid jingsuba. Ka bha ka miat ki longiing longsem, ki kynthei bad ki khynnah. Bad ruh ban kyntiew ia ki briew kiba duna ha ki dkhot met bad ia kiwei de kiba dang sahdien napdeng ki schedule caste bad schedule tribe. Ki Dorbar Shnong kin don ruh ka bor ban peit bad pyniaid ia ka rukom sam bam sam dih bad ruh ban sumar ia ki jingdon jingem jong ka shnong ka thaw.

Ka jingpynkylla kan wanrah ia ka synshar paidbah kaba paka bad kan pynkup bor ha ki Dorbar Shnong bad nongshong shnong na ka bynta ban shna bad thaw ia ki kam pynroi bad ban iada ia ki hok bad kyntiew ia ka jingim ki nongshong shnong. Kane ka jingpynkylla kan pynduh-pyndam noh shi syndon ia ka bor bad jingtuklar khlem pud jong ki babu sorkar bad ki riew sain pyrthei ha ki kam pynroi bad kam pyniaid shnong. Katba ha Meghalaya pat ki Dorbar Shnong bad ki nongshong shnong kin duh ia ki kam pynroi shnong baroh bad ki nongshong shnong kin duh ei ia ki hok jong ki ban synshar hi da lade ia lade bad ban pyniaid hi ia ki kam pynroi ha ki shnong ki thaw namar ba ym pat shym la lah satia ban thaw ne pynlong Ain ia ki Ain kum ka Village Administration Bill (VAB). Ka Jylla Meghalaya bad ki nongshong shnong kin duh ei ia ki jingmyntoi bad ki hok baroh lymda la thaw ia ki Ain Pyniaid bad Synshar Shnong kiba paka kiba pynkup bor ia ki Dorbar Shnong, ym ia u Rangbah Shnong bad ruh kiba plie lad ia ki kynthei ban iashim bynta laitluid. Tat haduh kata ka por ka Jylla Meghalaya kan ym ioh jingkyrshan bad jingbei tyngka na ka bynta ki kam pynroi ha ki shnong ki thaw.

10

Ka jingkyrshan bad jingbei tyngka ia ki Territorial/District Council, Village Council and Municipal Council kan long lyngba ka Finance Commission kaba yn thung da u Lat ka Jylla. Kane ka Commission kan peit bad buddien ia ka jinglong-jingman bad jingdon ka pla tyngka jong ki District Council bad kumjuh ruh ki Dorbar Shnong bad Municipla Council. Ka Commission kan don ia ka bor ban pynbynta ia ki jingiohnong na ki khajna, ki musur bad kiwei de ki jingsiew, kiba la lum da ka Sorkar Jylla hapdeng ka Sorkar Jylla bad ki District Council. Ka Commission kan pynbynta ruh ia ka bhah hapdeng ki District Council bad ki Dorbar Shnong bad ruh ki Municipal Council kiba hap hapoh ki District Council. Ka Commission kan buh dor ia ki khajana, ki musur bad kiwei de ki jingsiew ban lum da ki District Council, ki Dorbar Shnong bad Municipal Council. Khatduh eh bad ka kamram kaba kongsan tam jong ka Commission ka long ban pynthikna bad pynioh ia ki jingkyrshan bad jingbei tyngka ia ki Disttrict Council, Ki Dorbar Shnong bad Municipal Council na ka Consolidated Fund ne na ka pla tyngka jong ka Jylla. Hynrei ka Jylla Meghalaya kan ym pat ioh ei ei lymda ki District Council ki thaw bad pynlong ain ia ki Ain Synshar shnong kiba iadei dur bad ka synshar paidbah bad kiba shah bad ailad ia ki kynthei ban iashim bynta pura.

 

Raiot

Subscribe to RAIOT via Email

Enter your email address to subscribe to this blog and receive notifications of new posts by email.

Join 15.7K other subscribers
Raiot Collective Written by:

We are many, we are one.

Be First to Comment

Leave a Reply