Khnang ba ki paidbah kin sngewthuh shai kaei kata ka article 371

Ka Lamphrang Halor ka article 371 da ka RAIOT
Kumno ban synshar hi katkum ka tynrai ne thymmei sainpyrkhat bad ban iada bad kyntiew ia ka Jaidbynriew? Kane ka long ka jingkylli kaba ngi la iatai bad iakhih-iaksaid naduh ka snem 1924 ter ter haduh 1947 bad ruh hadien ba ka Ri India ka la ioh ka jinglaitluid, kane ka jingkylli ka iai buddien bad ka jingiakhih-iaksaid ka iai im. Hapdeng kine ki por la pynjari ia ka Sixth Schedule bad thaw ia  District Council ha ka snem 1952 bad bud sa ka Jylla ba pura (Meghalaya)ha ka snem 1972. Kine baroh ki jialong da ka jingthmu ban ailad ia ki Trai Ri ban san ban roi katkum ka thymmei sainpyrkhat  ne tynrai bad khamtam eh ban iada ia ka riti dustur, ka ktien, ka khyndew ka shyiap bad kiwei de ki bynta kiba iasnoh bad ka tynrai long jaidbynriew. Mynta ka jingkylli ka mih kano ka bynta ha ka Riti Synshar ka Ri India kaba lah ban ai ia ka bor ban synshar bad pyniaid laitluid katkum ka thymmei sainpyrkhat ne ka riti dustur bad ban iada ia ka Ri bad ka Jaidbynriew? Don kiba iakhun  ban ioh syndon da ka Jinglaitluid na ka Ri India? Kiwei pat ki dawa ban pynim biang ia ka Instrument of Accession? Hateng hateng ka sur ka sawa ruh ba dei  ban pynrung ia ka Ri Hynniewtrep hapoh ka Article 370 kumba long ka Jammu & Kashmir? Don ruh ka jingpyrta ban ioh la ka jong ka Jylla? Ka District Council lyngba ka bor ba la ai ha ka Sixth Schedule ka la treikam mynta la palat hynriew phew snem bad sawphew lai tylli ki snem ki la iaid naduh ba la ioh ia ka Jylla ba pura. Hapoh ka Sixth Schedule bad ka Jylla ba pura, haduh katno ngi lah ne ngi la lah ban synshar hi bad ban iada bad kyntiew ia ka Bri ne Jaidbynriew? bad nangne shano ngin iaid? Mynta kumne la don sa kawei pat ka jingdawa ban pynrung ne pynioh ia ka Jylla katkum ki kyndon jong ka Article 371 ka Riti Synshar ka Ri India.Ka jingiatai halor kane ka mat ka dang iaid bad ka raiot ka wanlam shaphi ia ki ar tylli ki jingthoh kiba iapher kawei na kawei pat halor ka Article 371.

Khnang ba ki paidbah kin sngewthuh shai kaei kata ka article 371 –  Ardent M. Basaiawmoit

Khnang ba ki paidbah kin sngewthuh shai, kaei kata ka article 371, ka HSPDP ka kwah ban pynmih ia ine I jingbatai lyngkot ia ka jingmut jong ka kumne harum:

  1. Ka article kaba 371 ka dei ka kawei na ki khyrnit kaba kyrpang na ka bynta ki Jylla ha ka Ri India.
  2. Kane ka khyrnit ka batai shai ba wat ka iing Dorbar Parliament jong ka Ri kan nym lah ban tuklar ia kino kino ki ain ba la thaw da ki Sorkar Jylla ha kaba ia dei bad ka Riti Dustur, ka Hok Longtrai ia ka Khyndew ka Shyiap, Ki Mar poh Khyndew bad ki Jingdon Jingem jong ki Jylla, Ka jingngeit bad Mane Blei, Ka Bishar ka Khaddar katkum ka tynrai jong ki jaidbynriew kiba don ha ki Jylla bapher bapher kiba kane ka article ka treikam.
  3. Ki Jylla kiba don ha ka thain Shatei Lam Mihngi kiba lah ioh ia kane ka article ki long ka Jylla Nagaland ba lah tip kum ka Article 371A, ka Jylla Assam kum ka Article 371B, ka Jylla Manipur kum ka Article 371C, Ka Jylla Sikkim kum ka Article 371F, ka Jylla Mizoram kum Ka Article 371G. Ka Article 371A bad 371G ki long kita ki Khyrnit kiba ka Seng HSPDP ka dawa na ka Sorkar Kmie lyngba ka Sorkar Jylla. Ha kine ki khyrnit ka Seng ka iohi ba ka don ia kita ki jubab (solution) ia ki jingeh kiba bun kiba ngi lah mad bad ban dang iai mad ha ki sngi bad ki snem ki ban wan.
  4. Ban kham iashai bad sngewthuh, la bsuh ia ka Khyrnit kaba 371A hapoh ka Riti Synshar jong ka Ri India da kata ka Constitution (Thirteenth Amendment) act, 1962 bad kaba treikam pat naduh ka 1 – 12 – 1963. Ia ka Khyrnit kaba 371F la bsuh da ka Constitution (Thirty-Six Amendment)Act, 1975 bad kaba treikam naduh ka 26-4-1975. Ka Khyrnit kaba 371G ka lah treikam naduh ka 20-2-1987 hadien ba lah bsuh ia ka hapoh ka Riti Synshar jong ka Ri da ka Constitution (Fiftythird Amendment) Act, 1986.
  5. Ka Seng ka sngewthuh shai ba hadien ba la bsuh ia ka Paragraph 12-A hapoh jong ka Sixth Schedule da ka Assam Reorganisation(Meghalaya) Act, 1969 bad pynbud ruh da ka North-Eastern Areas (Reorganisation) Act 1971, ka bor jong ka Sixth schedule ha kane ka Jylla jong ngi ka kylla tlot bor noh. Kumta ngi donkam kyrkieh ia ka Article 371 ba kan ai jingiada kyrpang ia ngi kiba long ki traishnong jong kane ka Jylla.
  6. Kumno kane ka article kan pynmyntoi ia ngi kum kata ka jaidbynriew kaba kyrpang? Lyngkot eh, halor kane ka bynta la sngewdei ban ring ia ki jingmut jingpyrkhat jong baroh lang sha ki artylli ki Jylla kiba don sha kane ka thain Shatei Lam Mihngi, kita ki long ka Jylla Nagaland bad ka Jylla Mizoram kiba lah ioh ia ka bor lyngba kane ka Article. Dei hangne kein ba ngi dei ban tip ba ka Jylla Nagaland kam don ia ka District Council bad kumjuh ruh lah pyn duh noh ia ka District Council ha Mizoram lyngba ka para 20A jong ka Sixth Schedule laitnoh tang hapoh Ka Chakma District. Ka jingkylli kaba mih mynta ka long balei pat ka Jaidbynriew Naga bad Mizo ki khlain bad ki paw bha ha kine ki sngi kiba mynta wat haba kim don ia ki Autonomous District Council?
  7. Ngim lah ban len ba ki Autonomous District Council(ADC) ki long kiba donkam na ka bynta kito ki Jaidbynriew Riewlum kiba ym pat ioh ia la ka jong ka Jylla khnang ban iada kyrpang ia ki na kata kaba ki ong ka Sorkar Nongwei, ka bym tip ia ki Riti ki Dustur jong ki. Kum ka Jaidbynriew Khasi ngim dei ban klet ba ngi lah dep ban ioh ia la ka jong ka Jylla naduh u snem 1972.

Ka jingkyntu ha kane ka por ka long ba ngin ieng ryntih kum ka Jaidbynriew ban pynioh ha ki longdien jong ngi ia kane ka bor kaba kyrpang ba lah pynkupbor lyngba kane ka article kaba 371 jong ka Riti Synshar ka Ri India ban iada katkum ki kyndon jong ka ain ia ka hok longtrai jong ka Jaidbynriew Khasi kum ba ia long lem kiwei ki Jaidbynriew Riewlum kiba don ha kane ka thain Shatei Lam Mihngi.

click hangne ban ioh pule ia kaei ba i Bah Bindo Lanong i don ban ong halor ka article 371

Raiot

Subscribe to RAIOT via Email

Enter your email address to subscribe to this blog and receive notifications of new posts by email.

Join 15.7K other subscribers
Ardent Basaiawmoit Written by:

Bah Ardent M Basaiawmoit is a member of Meghalaya Legislative Assembly and Khasi Hills Autonomous District Council. He is a member of Hill State People's Democratic Party. He was an activist with Federation of Khasi, Jaintia and Garo People (FKJGP) and also active Meghalaya Right to Information Movement.

Be First to Comment

Leave a Reply