Ki Kyntien Jong Ka Jingngeit Pyrshah Ia Ki Kyntien Jong Ka Niam

“To pyni ia ka jingieit jong phi da kaba iaishah iwei ia iwei pat” (Ephesus 4:3)

Ki kyntien jingkyrmen ha kane ka taiew ki long halor ka Jingngeit pyrshah ia ki bor niam, ki bor synshar, ki bor jong ki heh saipan, ki nongkhaii bad kiwei de ki bor kiba lehjubor bad ba thombor ia ki briew.

Ym lah ban len ba ngi la im biang ha ka juk ba ka jingiatehlok hapdeng ka bor niam, ka bor synshar bad ka bor ki heh saipan-nongkhaii ka khlain bad skhem bha. Bad kane ka jingiatehlok ka pynlong bad pynlah ia kita kiba bat ia ka bor synshar ba kin lehdonbor bad thombor ia ki briew.  Lyngba ki spah snem ka la don ym tang ka jingiatai nia kaba jur , hynrei ka la don ruh ka jingialeh ban pynduh bad pyndam noh shi syndon ia kane ka jingiadei bad jingiatehlok jong kine ki bor. Pynban haduh mynta ym pat shym la lah ban pynduh ia ka. Khlem da iakren ia ki Ri kiba pynshong nongrim ia ka synshar-khadar ha ka Niam, wat  kiwei ki Ri  kum ka America, India bad kiwei de kiba pyniaid ia ka synshar-khadar ha ka rukom synshar paidbah bad ka Riti Synshar, kim lah satia ban pynduh ia kane ka jingiadei hapdeng ki bor niam, bor synshar, ki heh saipan bad ki nongkhaii. Lah ban sakhi ba ki seng sain hima bad ki nongmihkhmat paidbah ki pyndonkam ia ka niam bad bor spah jong ki heh saipan ban jop ha ki elekshon. Kumjuh ruh ki bor niam, ki heh saipan bad nongkhaii ki khmih lynti ba ki nongsynshar kin iashah liang, leh shilliang bad leh sbun ia ki hadien ba ki la don ha ka jingsynshar.

Ha ki spah bad hajar snem ba la leit noh ka histori ka iathuh khana shaphang ki thma niam bad ki jingiaumsnam. Ha kane ka juk ruh ki thma niam bad jingiakynad jaidbynriew ki jur, ki jyllei bad barabor ki ritpaid, ki thab ki dap bad ki phetwir ki dei ki sohpdung bad ki langknia ha kano kano ka jingiakynad bad jingiaunsnam. Kaba kham sniew ha kane ka juk bad spah snem ba arphew wei ka long ba ki briew ki shah peit bein kum ki nonglehkam sniew ne shah niew kum ki nongpop tang namar ba ki duk bad kine ruh ki long ki langknia ha ki jingiaumsnam. Mynta kumne ka pyrthei ka sakhi ia ka jingiapait kaba khraw ha ka Ri America ha kane ka elekshon 2020. Ha kiwei pat ki Ri ki lehnoh Muslim kum ki ISIS, Taliban bad Boko Haram ki pyndonkam da ka wait, u sum bad ki ktang suloi ban tei ia ki “Islamic State”. Niuma, ym dei ba pyniasyriem ia ka Ri India bad kine, hynrei ym lah ban len ba ka seng sain hima BJP ka ioh ka jingkyrshan na ki kynhun heh paid ka niam Hindu bad kine ki kynhun heh paid Hindu, khamtam eh ki kynhun shitniam ki pynpaw ia ka dur bad jinglong tynrai jong ki ba kim sngewbha ba kiwei pat ki kynhun niam bad jaidbynriew ki bym dei na kajuh ka tyllong ban shong ban sah ne ban long ki nongshong shnong ha India. Kumjuh ruh ha America ki kynhun “KKK” bad “White Evangelical Christians” ki dei ki nongkyrshan ba radbah jong ka seng sain hima Republican bad ki ju kheinpoh ia kiwei pat ki jaidbynriew.

Ki don ki thma niam, ki jingiakynad bad jingiaumsnam ba shyrkhei kiba la lah jia ha ka pyrthei kiba ngim kwah shuh ban kynmaw wat la ngim lah pat ban pyndam ia ki na ki sla jong ka histori, kum ki “crusade” ne ki thma niam hapdeng ki Khristan bad Musulman kaba la neh jin palat lai spah snem naduh ki snem 1095-1492.   Nangta ka jinghiar thma bad jingpynjah rngai ia ki trai ri trai muluk ka dewbah America ha ka kyrteng jong ka jingshem ia ka pyrthei bathymmai bad ka jinghikai ‘tien Blei ia ki briew naduh ka spah snem ba khatsan ter ter. Sa ka “holocaust” ne ka jingpyniap kaba shyrkhei ia ki Jiw ha ki snem 1941 haduh 1945. Ka jingiakynad hapdeng ki jaidbynriew Hutu bad Tutsi ka Ri Rwanda ha ka snem 1994 ka la long kaba shyrkhei ha kaba tang hapoh shispah sngi kumba phra lak ngut ki briew kiba lui lui ki shah pyniap dusmon. Hadien ka jinglaitluid, ka Ri India ruh teng teng ka sakhi ia ka jingiakynad bad jingiaumsnam na ka daw jong ka niam bad jingsngewiapher jaidbynriew. Ha ka snem 1992 tang khyndiat sngi hadien ka jingpynpra ia ka Babri Masjid ka la khie ka jingiaumsnam ha ka nongbah Mumbai. Ki nongshong shnong ka Ri India kin ym klet ia ka jingiaumsnam bad jingiapyniap briew ba shyrkhei ha Nongbah Delhi ha ki snem 1984 bad 2020. Hoid ha ki phew snem ba la leitnoh (1979 bad 1987) ka Nongbah Shillong ruh ka la mad teng ia ki jingiakynad jaidbynriew kiba la pynkha ia ka jingiapyniap bad jingiaumsnam. Kine ki jingiakynad bad jingiadung-iapyniap kim shym la pynjop iano iano ruh bad kim shym la iarap ei ei ruh em.

Kitei ki thma niam, ki jingiakynad, jingiaumsnam bad kiba bun kiwei pat kiba la lah jia ki la long ki mationg ki ban sahdak ha ka histori u khunbynriew. Kumba long ka jingsngew iapher jaidbynriew, ka jingsngew iapher niam ka la long ka dawbah jong kine ki thma, jingiakynad bad jingiaumsnam ba shyrkhei. Kumta ka jingkylli ka mih kaei pat ka bynta jong ka jingngeit ha kum kine ki khep? Hato ka jingngeit Blei kan dei ma ka ruh ka daw? Lane u Blei u dei u nongpynkha ne nongpynshit ia kine ki thma? Lane u Blei u iadon bynta lang ha kine ki jingiakynad bad jingiaumsnam? Ym don kawei ruh ka niam ne kynhun Balang kaba kam ba ka hikai ban iashun, iaisih bad ban iapyniap para briew. Ha kajuh ka por pat ki la don  bun ki khep ba ki niam bad kynhun Balang ki shu sngap man man bad kim shlan ban pynrem ne tem ne pyniasuk ia ka jingiaumsnam ne ki thma bad ki leh bym suidniew wat la ki iohi pyllein pyllein ba ka snam kiba lui lui ka tuid bad lyngkien ha madan. Ha kum kine ki khep ka long ka jingtynjuh bakhraw bad yn sa nang tynjuh shuh shuh ia ka jingngeit jong ngi. Haduh katno ngi buh pud ia ka jingngeit jong ngi ha kane ka bynta?

Ki don shibun bah ki jingbatai shaphang ka jingngeit bad ym lah ban iatai lut hangne. Ka jingsngewthuh shaphang ka jingngeit ka iapher na kawei ka briew sha kawei pat. Ia nga shimet ka jingngeit kam dei ka niam bad u Reza Aslan, u nongthoh kot ba pawnam u batai, “ka jingngeit ka dei kaba long shimet bad kaba maian haduh katta katta, ka dei kaba jylliew bad ka bym lah ban batai bad pynpaw. Ha ki por ki por ka niam lyngba ki khana niam ne ki dei riti ne jinghikai niam ka pyrshang ban pynpaw bad batai shaphang ka jingngeit . Bunsien ki briew ki mutdur bakla ba ka jingngeit bad ka niam ki dei kajuh, phewse kam long kumta bad ka don ka jingiapher kaba jylliew hapdeng kine ar. Ka niam ka dei tang ki kyntien ne tyndong kiba pyrshang ban batai bad pynpaw ia ka jingngeit.”

Ka jingngeit kam dei ka jingialum paid ha la ka kynhun, hynrei ka dei ka jingiaksaid jong ka longbriew ban tip bad shemphang ia ka hok bad jingshisha.

Ka jingngeit kam dei ka jingtei ia ki iingbah-iingsan ban mane Blei, hynrei ka dei ka jingkyrpad-kyrpon ban ioh ia ka mynsiem iatiplem bad sngewlem na ka bynta kiwei pat. Bad ka dei ruh ka jingiasaid ban san sha ka jingim ba pura.

Ka jingngeit ka san, ka roi bad kam neh sah hajuh, ka jingngeit ka dei ka jingiasyllok, ka jingiatai bad jingiatei iwei ia iwei pat.

Ka jingngeit kam mut ba ngi pdiang ne mynjur ne iahap jingmut ha baroh ki kam , hynrei hapdeng ka jingiapher ngi iaburom bad niewkor kylliang.

Ka jingngeit kam dei ka jingshong shit bad jingkyndeh mynsiem, hynrei ka dei ka jingshemphang ban mutdur, ban saindur , ban phohsniew bad ithuhpaw ia ka imlang sahlang kaba shngain, ba khiah krat bad kaba dap kyrhai..

Ka jingngeit kam dei ka jingjem mynsiem ne jingkhawpud, hynrei ka dei ka jingshlur bad jingskhem jingmut ban ieng, ban iatyngkhuh bad ban ialympat pyrshah ia ka jingbymhok bad jingrunar jong ka pyrthei.

Ka jingngeit ka hikai ia ki briew ban long kiba dap da ka jingieit bad jingiaishah. Ha kajuh ka por pat ka jingngeit kam shym hikai ia ki briew ba kin pyndem sah bad shah ia kiba khraw bor ban leh meng bad ban khnoit bein. Hoid ka jingngeit ka hikai ia ki kyntien jong ka jingieit, jingiaishah bad ka pynkha ia ka mynsiem iakhun. Ha ka juk jong ka jingban bein ia ki para briew, ka juk jong ka jingiaumsnam, ka jingiakynad bad jingiapyniap briew, ha ka juk jong ka jingpynkylla duk bad jingpynkylla phetwir ia ki para marjan, ki para shnong, to ngin nud ban ieng bad kren ia ki kyntien jong ka jingngeit kumne harum:

• Ka kyntien jong ka jingngeit ka dei ka jingieit kaba ieng pyrshah ia ka kyntien jong ka niam ban iasih bad iashun para briew.
• Ka kyntien jong ka jingngeit ka dei ka jingiasam bynta lang bad ka jingiakhun lang pyrshah ia ka jingban bein.
• Ka kyntien jong ka jingngeit ka dei ka jingialong mar ryngkat bad mar kumjuh ha khmat u briew, ha khmat u Blei.
• Ka kyntien jong ka jingngeit ka dei ka jingai ei bad ka mynsiem iatiplem, ym ka jingroi ka spah ka phew bad ki rongphong shimet.
• Ka kyntien jong ka jingngeit kam dei ka jingrhah spah, hynei ka dei ka jingtrei bad ka kamai na ka umsyep.
• Ka kyntien jong ka jingngeit ka dei ka jingpynneh pynsah ia ka mariang pateng la pateng ym ban khwan bad klun lut naphang mynta.
• Ka kyntien jong ka jingngeit ka dei ka jingiapher jingmut, jingiapyrshah bad jingiatai kaba shong ain bad shong nia.
• Ka kyntien jong ka jingngeit ka dei ka jingsngewlem, ym ka jingbamsap bad khwan myntoi shimet.
• Ka jingngeit ka hikai ban iaimlang, ban iabit iabiang lang, ym ban iashah liang, ban lah shilliang bad leh shilliang khmat.
• Ka jingngeit ka hikai ba U Blei u la thaw bad kyrkhu ia ka jingthaw jingpynlong na ka bynta uwei pa uwei bad kawei pa kawei ki khun bynriew, ym tang na ka bynta kawei ka kur ne kawei ka kynhun briew ne kawei ka Jaidbynriew ne kawei ka Ri

“Mynsiem jong nga, nang leit, ki lum kiba dang sah; kim long kham eh kim long kham khraw, ia kiwei ba la lah” (KHB 399).

Amen.