Sa Kaei Pat Nangne? Bad Kaei Ka Solution?

“Kano kano ka jingїaleh ka bym don ki solution ka shu long lehnoh ei bad ka pynswai ia ka met bad ka mynsiem”.

Ka jingjia kaba la jia ha ka step jong ka Khatlai Tarik u Nailar 2021 (13.08.2021) kam dei ban jia yn jin lada ki pulit jong ka Jylla ki la leh tyngkan bad bud pyrkhing ia ki kyndon jong ka aiῆ. Ym don ba tip kaei kaba jia hapoh ka kamra thiah jong u Bah Cherishterfield Thangkhiew (bam kwai ha dwar u Blei), hynrei ki arngut ki khun ki long ki sakhi bad ki lah ban їathuh. Kam dei pat kaba suk ia ki ban kren ne їathuh mang mang kumne hadien ba ki la duh ia u kpa bad khamtam ba ki la mad ia ka jingsuh jer ha kaba ki la shah rah ha ki pulit sha ka lynti sha khliehriat. Kiba ha їing kiba jan tam jong u Bah Cherishterfield bad ki para marjan ki lah ban їathuh bad ujor pyrshah katkum ki aiῆ halor kane jingjia bad u Bah Granary Starfield Thangkhiew, u para trai jong u bah Cherishterfield u la pynpaw shai kdar ba un їakhun haduh kaba kut ban їoh ia ka jubab bad ka jingbishar kaba hok. Kaba sah ka long ma ngi ki nongshong shnong ngin kyrshan ia u bad ngin tynruh khlem shongthait halor ki jingjia kiba kum kine kiba ka tnat pulit jong ka Sorkar ka la їadonkti ha ki kam pynїap klep lane ki “extra judicial killing”.

Ka jingjia kaba la jia ha ka Khatlai Tarik Nailar 2021, ka la pynbitar ia kiba bun ki nongshong shnong jong ka bri Hynῆiewtrep. Kane ka jingbitar ka dei kaba la pun lah slem bad mynta ka bthei. Haba ka bthei, ka Nongbah Shillong ka pluh bad ka jingkylli ka mih mano ban tem ia ka ding kaba klang? Ka Sorkar ka dei ban bahkhlieh halor ki jingkulmar kiba mih na kane ka jingjia bad kaba la ktah ia ka shongsuk shongshngaiῆ. 

Sorkar ma phi ba thaw ia ka jingkulmar.Phi їohi ba ki briew ki duk ki їapthngan, phi phah bam ia ki tang da ka ja bad ki jhur. Phi bat sah ia ka pisa jong ki nongtrei-nongbylla sngi. Phi seng ia ki kharkhana be aiῆ ban saiῆ dewїong. Phi shalan tuh ia u dewїong. Phim nud ban їeng bad ong ia u Amit Shah, u Home Minister jong ka India, ba u dei ban pynlut por bad їakren shai bad ki samla pule. Phi shim im im peit peit ia ka mynsiem briew. Ki khyllung, ki khynnah, ki rangli, ki nongbylla sngi bad ki nongshong shnong ki im syier mynsiem mynta bad kim їoh shuh ban leit bylla namar ba phi lah pynjari da ka korphiw. Phi khang ia ki bor internet, phi khang ia ka jinglaitluid bad ki khynnah skul kim їoh pule kot shuh. Phi leh katba phi sngewbit. Kane ka nang pynbitar shuh shuh. Hynrei nga kyrpad ia ki nongshong shnong ban shim ia ka jingkitkhlieh ban pynneh ia ka jingshong suk ha ka Nongbah bad ngin ia їenglang ban rat dyngkhong ia ki kam runar kiba don ha ka treikam treijam jong ka Sorkar bad ka synshar khadar bad khamtam eh ban pynduh ia ki kam runar bad ki jingїasylla hapdeng ki katto katne ngut ki heh saipan-nongkhaїi, ki nongsynshar bad ki babu Sorkar kiba khwan myntoi shimet.”

Lehse kam dei ka jingjia kaba la jia khnang ba u Bah Cherishsterfield Thangkhiew un shah pynїap shi sngi shuwa ka sngi lyngkhuh snem (Raising Day) jong ka Hynῆiewtrep National Liberation Council. Kane ka seng ka ju rakhe ia ka lyngkhuh sngikha jong ka ha ka Khatsaw Tarik Nailar kaba la tip kum ka “Raising Day”. La seng ia ka Hynῆiewtrep Achik Liberation Council bad mynta Hynῆiewtrep National Liberation Council ha ka snem 1987. Ka jingthmu, ki mat treikam bad jingdawa jong ka HNLC ka long kaba shai ba ka Ri Hynῆiewtrep ka dei ka Ri kaba laitluid bad їeng halor ka nongrim ban pynїoh ia ka jinglaitluid ia ka Ri Hynῆiewtrep na ka Ri India. Ka seng HNLC ka la treikam mynta lah laiphew saw snem bad shibun ki jingjia ki la jia ha kine ki snem, ka seng ka la shah kheiῆ be -aiῆ katkum ka aiῆ UAPA bad haduh ka jingwan pyndem bad jingwan phai їing jong ki arngut ki nongїalam ba ha khmat eh, kata u Bah Julius Dorphang uba long u Chairman bad Bah Cherishterfield Thangkhiew uba long u General Secretary ha ka snem 2007 bad 2018.

Khlak ha ka step jong ka khatlai tarik u Nailar 2021 bad ki jingjia kiba bud ryngkhi ia kane ki buh ia ka shong suk shong shngaiῆ bad ia ka jingim jong ki nongshong shnong ha ka Jylla ha ka jingsyier ba shyrkhei. Ka Nongbah ka shlei da ka jingbitar bad ka ding ka klang, shano kan їalam ym don ba tip? Hynrei ngi shu im syier mynsiem bad ki mih ki jingkylli, hato ki sngi ki ban wan kin nang kham sniew? hato kin nang mih shuh ki jingїapynїap bad jingїaumsnam? Mano ban tem ia kane ka ding? Mano ban kren їano bad kumno? 

Hato ka jingbitar kaba shong nia bad ka jingmih paidbah ban pynpaw ia ka jingbitar bad ka jingbym sngewtynnad ia ka jingrunar bad ka jingbam sap ha ka rukom treikam bad jingsynshar jong ka Sorkar kan shu jah rngai kumba ka la jia ha ki por kiba la leit noh? Kan long ka jingduh nong kaba khraw lada ka long kumta. Ki nongshong shnong ki dei ban їeng bad їakhih haduh kaba kut. Ki don shibun kiei kiei kiba ki khmat jong ngi kim lah ban їohi bad kiba ngim lah ban tip kiba don sha lyndet kine ki jingjia bad kumta ngi dei ban їa-їenglang, ban їakhih bad dawa jur ba ka jingshisha ka dei ban paw pen ryngkew bad ki kam runar, ki kam pynїap, ki kam їaumsnam ki dei ban kut shi syndon. Lym kumta ka jingbitar ha kine ki lai sngi kin shu bijai ei bad ka jingim kan nang kordit.

Ngi dei ban їakhih bad nang pynjur ia ki jingїakhih paidbah, tangba katkum ki kyndon ki riti jong ka synshar paidbah. Bad ki jingїakhih ki dei ban neh haduh kaba kut bad ki dei ban poi sha ka thong. Ka jingїakhih ka dei ruh ban don ki Solution. Kumta lyngba kane ka jingthoh yn tyrwa ia ki Solution. Ha shuwa ban poi sha kata ka bynta, ngi dei ruh ban kynmaw ba ka jingїapynїap bad jingїaumsnam kim dei ki solution. Ka jingїather kuli bad jingїather bom kim dei ki solution. Ka jingknieh suloi na ki pulit, ka jingthang kali bad jingpynjot ia ki mar ki mata kim dei ki solution.

Kine harum ki long ki solution kiba lah ban shim mardor:

  1. Ban kyrshan ia ka їing jong u Bah Cherishsterfield Thangkhiew halor ka jingthrang jong ki ban їoh ia ka jingbishar hok. Ki nongshong shnong ruh ki dei ban dawa bad buddien haduh kaba kut bad ym dei ban shah ba ka jingtohkit kan shu jah klep kumba ka la long ha ki por kiba la leit noh. Ka jingtohkit kam dei ban shim por palat ia ka ar bnai.
  2. Nalor ka jingtohkit, ka Cabinet jong ka Sorkar Jylla ka dei ban batai shai bad їathuh hok sha ki paidbah ia ki rai jong ki tnat treikam, kum ka tnat pulit, political bad kiwei, jong ka Sorkar Jylla kiba don bynta ha kaba shim rai ban leit khynra ia ka їing u Bah Cherishsterfield ha Mawlai Kynton Massar.
  3. Ba ka Cabinet bad ka tnat pulit ki dei ban batai shai bad їathuh hok balei ba ki kit ia ki arngut ki khun jong u Bah Chersihsterfield Thangkhiew sha Khliehriat?
  4. Ba ka tnat pulit ka dei ban buh bad pynlait paidbah ia ki kyndon bad ki rukom ba ki pulit ki dei ban leh ha ka por ba ki leit khynra bad leitkem ia ki briew na ki jaka sah jong ki.
  5. Ka Sorkar lyngba ka tnat pulit, ka pynshai bad kynnoh ba u Bah Cherishsterfield Thangkhiew u don kti ha ka jingbthei bom ha Laitumkhrah bad ba ka HNLC ka la kam ba ka leh ia kane. Ka Sorkar ka dei ban shim khia bad shim noh ia ka rai mynta hi ban khot ia ka HNLC sha ka miej jong ka jingїakren, khlem kino kino ki jingteh kyndon, laitnoh ba ka HNLC kan pynsangeh ia ki kam pyntriem bad kam pynmynsaw. 
  6. Ka Sorkar ka dei ban shim ka jingkitkhlieh ba kam shym la lah bad nud ban pynkohnguh ia u Home Minister jong ka India ban pynlut por bad їakren halor ki mat jingdawa ha ka por ba u wan jngoh ia ka Jylla. Ka Sorkar Jylla ka dei ban pynpaw paidbah ia kata bad ka dei ban kren da kaba shai halor kane.
  7. Naduh ka snem 1947 haduh mynta ki Sorkar India ha Delhi la ka long ka Sorkar Congress ne BJP ne kiwei pat ki seng ki kheiῆ dewthala ia ki hok jong ki Tribal bad kim ju kheiῆ snep ia ki Jylla kiba rit. Na ka liang jong ki nongshong shnong ngim dei ban shu sngap bad ngi dei ban їai buh ki jingkylli bad їeng pyrshah ia ka rukom treikam bad jingsynshar kiba runar bad kiba bamsap. Ngim dei ruh ban pyndem khlem daw, hakhmat ki bor synshar kiba na bar ka Jylla bad ngi dei ban pynkhlaiῆ їalade ban aireng ia ki.
  8. Ki nongshong shnong kim dei ban sheptieng ruh ia ka jingїapher bad jingїaprat jingmut halor ki mat kiba pher. Ha ka Jylla ngi don shibun ki seng, ki niam, ki kur bad ki kynhun bapher kiba pyrshang la i bynta ban noh synῆiang ban tei bad kyntiew ia ka Jylla bad ia la ki para briew. Ki don bun ki khep ba ki mih ki jingїatai bad jingїapher, hynrei ngim dei ban sheptieng bad ngim dei ban set ne pynkbum ne thom jubor ia kiwei pat ki bym pyrkhat lang kumjuh. Ha ka synshar paidbah ka jingїapher-jingїaprat jingmut ka dei ka nongrim kaba khlaiῆtam. Kham halor ka jingїapher-jingїaprat jingmut ka don ka hok, ka bishar hok, ka synshar hok bad ka jingshisha. 

Ki longshuwa ki la hikai ia ngi halor kane ka bynta, kan ym don ka jingїapher jingmut bad ka jingїatai kaba kham khraw ha ka bri Hynῆiewtrep ban ia kaba la jia ha ka snem 1949 ha ka por ba ka Ri baroh kawei ka khih jingmut shaphang ka lawei jong ka synshar khadar. Ki lai tylli ki seng saiῆ Hima, kita ka Federation of Khasi States, Khasi Jaiῆtia Federated State National Conference bad ka Khasi States People’s Union ki la pyni ia ka jinglong riewshai bad jinglong skhem jingmut jong ki halor ki nongrim ba ki їeng bad ki la їatai ia ki mat ki jura jong ka synshar khadar hapoh ka Ri ha ka Dorbar jong ka Khasi States Constitution Making Dorbar  ha ka snem 1949. 

Ka long ka por kaba jwat hynrei to ngin shim ia ka jingkitkhlieh ban wanrah ia ka shongsuk shong shngaiῆ bad ha kajuh ka por ban їeng skhem ha ka nongrim bad ban їakhun tyngeh haduh ba ka hok kan їeng rasong.

Raiot

Subscribe to RAIOT via Email

Enter your email address to subscribe to this blog and receive notifications of new posts by email.

Join 15.7K other subscribers

Kyrsoibor Pyrtuh is a pastor interested in intersection between theology and social power

Be First to Comment

Leave a Reply