Tag: Khlam

January 9, 2022 /

U Blei Janus u dei uwei na ki blei jong ki nongshong shnong jong ka Nongbah Rome hyndai bad u dei u ‘Lei ar khlieh, kawei ka khlieh ka phai shadien bad kawei pat ka peit shakhmat. Ka dur jong u Blei Janus ka long thik kumba la batai ba u don ki khmat na shadien bad na shakhmat bad katkum ka jingngeit ka long ba ki khmat kiba na shadien ki peit ia ka mynnor bad kiba shakhmat pat ki їohi ia ka lawei. Ha u Blei Janus ka mynnor ka bteng sha ka lawei, ka lawei kan ym lah їeng khlem ka mynnor bad ka mynnor ruh kam don jingmut khlem ka lawei. U Blei Janus u dei u Blei uba kongsan ha ka nongbah Rom namar ba u kdew bad pun lynti hapdeng ka mynnor bad ka lawei bad ha ka kti kamon u bat ia u diengduh bad kdew ia ki nongїaid lynti ba kin їaid ha ka lynti kaba beit.

December 5, 2021 /

Baibl Sunday ka їalyngkhuh bad ka World Aids Day ha kajuh ka sngi. Ha ka World AIDS Day ngi pynkynmaw їalade ba ngi dang dei ban їakhun tyngeh pyrshah ia u khῆiang jingpang HIV bad AIDS. Ki Sorkar ne ki seng bymdei Sorkar ki pynlong ia ki jingїalang bad ai jinghikai ia ki briew shaphang ka jingpang AIDs ne ῆiangkulia.

November 28, 2021 /

To ngin ring dur ba ka Kper Eden ka dei kawei ka Hima/Ri/Jylla kaba donkam ban synshar, ban bishar bad ban pynїaid ia ki kam ki jam, ka trei ka ktah, khaїi-pateng bad ka imlang-sahlang. Katkum ka Kitab Jenesis 1:26-28 bad 2:15, u Blei u la buh ia “u briew” ban long sordar ne nongsynshar halor ka Kper Eden. Ka kyntien “u briew” hangne ka thew ia ki kynthei bad shynrang.

November 21, 2021 /

Kiba kynthoh ia ka saiῆpyrkhat socialism ki lah ban don ki nongrim bad une u nongthoh ruh um pdiang ba ka Sorkar kan longtrai lut tang ma ka halor ka khyndew ka shyiap bad ki jingdon jingem. Ha ka Bri Hynῆiewtrep lei lei kane kam lah ban long namar ba ki nongshong shnong ne ki khun ki hajar jong ki Hima ki longtrai halor ka khyndew bad kiwei ki jingdon jingem. Ha kajuh ka por pat, ka long kaba bakla ban pynїasoh ia ka socialism bad ka jingsynshar communist lane bad ka jingbym ngeit Blei. Ki briew ki bym ngeit blei ki dei hi ki bym ngeit bad ki don ha man ki Ri bad imlang sahlang kylleng ka pyrthei. Hynrei kaba kham shyrkhei eh ka long shaphang ki briew kiba rhem ka jingngeit Blei katba ki kam jong ki pat ki dei ki kam pap bad kam bamsap suda. Ka Baibl ruh ka їathuh shaphang ki briew kiba kup ia ka dur ba kynja blei, hynrei kiba len ia ka bor jong ka- “ki bat ia kaba paw shabar ka niam jong ki, hynrei ki kyntait ia ka bor bashisha jong ka…” (2 Timothy 3:5) Haduh mynta ki don ki Ri kiba shongshit ka ngeit blei hynrei ki bym salia pat ban їaumsnam bad pynїap briew ha ka kyrteng jong u Blei.

October 31, 2021 /

Ka khwan shimet ka dei ka jingim kaba pyrkhat tang їalade lane ban bit ban biang tang shimet ne shi їing lane kumba ju ong ka kyntien “tangba ba la lait ka tdong lajong kam lei lei lada kiwei ki jynjar ki suhsat bad ki kordit ka jingim”. Shisien ha kawei ka por u Kain u jubab ia u Blei kumne- “…Hato dei ma nga u ban sumar ia u para jong nga?” (Jenesis 4:9). Da kane ka jubab u Kain u kyntait ia ka kamram bad jingkitkhlieh ban peit bad kitkhlieh lang na ka bynta ka bha ka miat jong u para ne u kur u jait ne u paramarjan.  Kumjuh ka khana shaphang u Iso bad u Jakob ha ka kitab Jenesis 25:27-33, ka pynkynmaw ia ka longbriew kaba khwan bad kaba khmih tang ia ka myntoi shimet. U Iso u die duh ia ki hok jong u kum u khun nyngkong tang na ka bynta ban pynhun ia ka jingkhwah bad jingjrah ia ka “syrwa saw” (Jenesis 25:30) bad u Jakob ruh um don ka jingїatiplem kat haduh ban shim kabu ia ka jingthngan bad ka jingsliang jong u Iso bad phah smai ia u Iso ba un ai noh ha u ia ki hok baroh (Jenesis 25:33).

October 24, 2021 /

Ha kawei pat ka liang ka niam Khristan ruh ka hikai ba ka mynsiem ka long kaba kordor bad dei u Blei uba pyrsad mynsiem ym tang ha ki khun bynriew hynrei ha ka pyrthei-mariang baroh kawei. Ka jingpyrsad mynsiem ka wan na u Blei bad ha ka Kitab Jenesis 1:2 ngi pule- “…bad u Mysiem u Blei u khih halor ki um”. Kumjuh ruh ha ka kitab Esekiel, la їathuhkhana kumno ba u Blei u pyrsad mynsiem bad pynim biang ia ki shyieng kiba tyrkhong bad kiba їap (Esekiel 37). Ka Baibl bad ka jinghikai shong tynrai ka Balang Khristan ka kdew da kaba shai ba u Blei u ai ka jingim, ka mynsiem ha ki briew bad ki jingthaw jingpynlong baroh. Ka jingim, ka mynsiem kaba u Blei u ai ka long kaba kordor, kaba remdor bad ym don tyngka pliah, ym don spah, ym don kyrdan bad ym don bor ha ka pyrthei kaba lah ban їapeiῆ lymne ban ia pynleit-iapynwan bad ka. Ka jingim, ka mysiem ka long kaba kordor tam ha ka pyrthei bad ka Hima u Blei.

September 26, 2021 /

Lada ngi pyrkhat ba ka Baibl kam don jingїadei bad kiei kiei kiba jia ha ka jingim hangne ha pyrthei, kata te ngi la lait sharud. Lada ngi pyrkhat ba ka Baibl ka dei ka Kot Bakhuid kaba thoh tang na ka bynta ka jingim ba kynja mynsiem bad tang na ka bynta ka jingim sha Bneng bad kam don jingїasnoh bad ka jingim hangne ha pyrthei, kata ruh ka la bakla.

September 19, 2021 /

Lah ban shem ia kitei ki kyntien ha ka Jingrwai Salm 33:12. Ka kyntien Suk sngew kumba ka jem ban sngewthuh, hynrei kam long kumta. Katba ka kyntien Jaitbynriew ha kane ka dkhot ka thew ia ka Jaitbynriew Jiw ne Israel. Ngi pule ruh shaphang ka Jaitbynriew Jiw ne Israel ha kiwei pat ki kitab jong ka Baibl.

September 5, 2021 /

Lada ki samla ki pule ia ka kaiphot, kaba dang shu mih shen, jong ka Niti Ayog halor ki thong jong ki kam pynroi lane kita ki “Sustainable Development Goals” kiba dei ban pynurlong ha ki Jylla ka thaiῆ shatei lam mihngi, kin shem ba ka lawei ka long kaba duh jingkyrmen. Ka Niti Ayog ka dei ka tnat jong ka Sorkar India kaba la tip mynshuwa kum ka Planning Comission. Ka dei ka tnat pyrkhat kam kaba ha khlieh duh bad ka kamram jong ka ka long ban thaw bad saiῆdur ia ki kam pynroi ha ka Ri. Ki dkhot jong ka ki kynthup ia ki stad ki jhad bad ki proh jabieng, naduh ki stad saian, ki stad kot “economist”, ki riewstad ka їoh ka kot, ka khaїi-pateng bad kumta ter ter.

August 22, 2021 /

Ym shym la don tang kawei ka jingїathuhkhana shaphang ka jingthaw ia ka pyrthei-mariang. Ha ka Baibl ruh ki don artylli ki jingїathuhkhana kiba їapher kawei na kawei pat (Jenesis 1 bad 2). Ki nongthoh komentari ki ong ba kine ki jingїathuhkhana ki dei kiba la lumthup na ki tyllong bapher bapher, kumta ki don ki jingїapher naduh ka rukom thoh ia ki jingїathuhkhana, ki kyntien ba la pyndonkam bad ki sker.

August 15, 2021 /

“Balei ba ka hok bad jingshisha ki kylla kthang, ba ym lah ban shah ia ki jingїapher-jingїaprat jingmut, ia ki nia bad nongrim kiba їapher, ba ka hok ka don sha jngai? Ka hok bad ka jingshisha ki long kiba kthang ia kito kiba don ha ka bor bad burom, ka jingїapher- jingїaprat jingmut kam long kaba sngewtynnat ia katto katne ki riewheh riewhaiῆ kiba bat ia u lakam synshar bad ka jingbishar hok ka jngai bah na kiba duk, kiba tlotbor bad kiba shah їehnoh beiῆ. Ňiuma, ngi dei ban їai kren ia ka jingshisha, ngi dei ban pynneh ia ka jingїapher bad jingїaprat jingmut, ngi dei ban pynpoi ia ka hok bad ka bishar hok ha ki tyngkong їing jong kiba tlotbor bad kiba duk. Ngan ym sngap jar da lei lei ruh em.”

July 25, 2021 /

Ki don bun ki jinghikai ba ngi lah ban їoh na ka Ryntieh bad ki Khnam. U Paulo Coelho u nongthoh kot ba donnam u ῆiew ia kita ki jinghikai ba ki dei ka lynti jong ka Ryntieh bad u Khnam ha ka kot jong u, The Archer. Ka Ryntieh bad ki Khnam ki dei ruh ka bynta jong ka kolshor bad dei-riti jong ka jaidbynriew Hynῆiewtrep. Ha ka Lynnong ba 14 jong ka kot, Pynїeng La ka Rasong, I Bah R.T Rymbai I pynpaw shynna ia ka dor bad ka bynta jong ka Ryntieh bad ki Khnam ha ka jingim jong ki khun Hynῆiewtrep.

July 18, 2021 /

Ki don ki jingpynksan nia ba kam don jingmut ban їakren shaphang ka jinglaitluid bad jingpynkup bor ia ki kynthei ha ka Jaidbynriew bad ka Jylla kaba shim jait na ka kmie. Ki pynksan jur halor ka nongrim ba ki kynthei ki dei ki nongїohpateng, ki nongkhmih bad nongpynїaid ia ka spah-ka nongtymmen jong ka kur bad ka їing. Dei halor kane ba ki kynnoh katba mon ia ki kynthei bad tang pher wiak ki tei pop ha ki kynthei. Naduh ka poikha-poiman haduh ka pait їing pait sem ki pynkit ha ki kynthei.

May 23, 2021 /

Nalor ka jingsar ka khlam covid19, ka jingїakynad bad jingїaumsnam hapdeng ka Ri Israel bad ki nongshong shnong ka Ri Palestine ka la nang pynsuhjer ia ka pyrthei. Kane ka jingїakynad ka la pynkha ia ka jingїatai nia haduh kine ki Lum Khasi. Ha ki rynsan ka social media la sakhi ia ki dur ryngkat ki jingthoh “I stand With Israel”, katba kiwei pat ki kynthoh jur ba ka Ri Israel ka leh donbor palat pud bad leh ki kam runar kiba shyrkhei da kaba ka ther bomb dusmon ia ki Nongbah bad ki Shnong kiba don ha Palestine bad da ki spah ngut ki briew, khamtam ki khyllung kiba lui lui ki la їap.

May 16, 2021 /

Ha ka wat kaba ar, ka khlam Covid19 ka la pynngiew bad pynher syrngiew shisha. Ka mynsiem ka pang ban їohi ba ki briew ki їam paitdohnud bad mareh na kawei ka hospital sha kawei pat ban wad jingїarap na ka bynta kiba ieid bathoiῆ jong ki bad ban їohi ia ki met їap kiba ap pali ban їoh ia ka jinglehniam ba khatduh. La palat shi snem la їakhun pyrshah ia ka khlam covid19 bad ka khlam ka la pynpaw pen ryngkew ia ki jingduna kiba bun, khamtam eh ha ka liang ka sumar pang bad ka jingkoit jingkhiah (Health care) ha ka Ri bad Jylla. Ňiuma, hapoh ka Jylla ki Dorbar Shnong, wat la hapdeng shibun ki jingduna bad jingbym don ei ei na ka liang jong ki, pynban ki la long ka borbah kaba la kyrshan ia ka Sorkar Jylla bad lymda dei na ka jingshimkhia bad jingtrei shitom jong ki, ka Jylla bad ka Nongbah ki lah khyllem naduh mynno.

May 5, 2021 /

Ka jingpang ka long kaba shyrkhei, sngew kumban pluh ka shadem. Ngim dei ban kheiñ sting ia une u virus. Nga thoh ia kane ka artikl ryngkat ka oxygen mask ha khmut, artylli ki drip ha kti bad ka jingdap shadem (la shah mai ha i nurse ruh). Ngam lah ban thoh stet, kumta nga hap pynlut baroh shi sngi ban type ha ka mobile phone ia kane ka jingkyrpad ia ka jaitbynriew baieit jong nga: To da sumar, to iada ialade na une U COVID 19.

April 18, 2021 /

Ka jingshah sahnarphna bad ka jingmihpat u Jisu Khrist ki dei ki jingjia History kiba kordor ha ka pyrthei bad U Frank Macchia u kam kynti ba ka Jingmihpat u Jisu Khrist ka pynmynta ia ka jingkyrmen kaba mynhynnin. U Markos (16:12-13) bad u Lukas (24:13-35) ki їathuhkhana shaphang ka jingpynpaw jong u Jisu Khrist їalade hadien ba u la mihpat ha ki arngut ki synran, uwei na ki uba kyrteng u Kleopas, ha ka lynti sha ka shnong Emmaus.

April 4, 2021 /

Ka jingrwai bad jingshad Jerusalema ka mih na ka khyndew jong ka Ri South Africa, ka dei ka jingrwai bad jingduwai jong u/ka nongrwai ba u Blei un ialam ia u/ka sha ka nongbah jong ka jingsuk. Katkum ka kotkhubor Vanguard, ka jingrwai Jerusalema ka ai mynsiem bad ai jingkyrmen khamtam eh ia ki nong Palestine ne ki Arab jong ka Palestine bad ha ka video kaba la ring ha ka kyntoit shnong kaba kyrteng ka Babal Majlies kaba don ha East Jerusalem, ki samla ki їashad ha ka sur jong kane jingrwai ryngkat ka rukom shad tynrai jong ki. Kaei kaba shon bad ktah eh ia ki nong Palestine ne Arab jong ka Palestine ka dei ki kyntien bad ka jingmut kiba don ha kane ka jingrwai. Ka jingrwai ka dei ka jingduwai ba u Blei un ai pat ia ka Nongbah jong ka jingsuk. Ha kajuh ka por ka dei ruh ka jingduwai ban ioh ka jingїada, ka jingїalam lynti bad ka jingkmen.

February 28, 2021 /

Ka kyntien “politic” hangne kam thew ia ki “party” їaleh elekshon ne kam mut tang ka jingїaleh elekshon, wat la kane ka long kaba kongsan ha ka synshar paidbah. Kam mut ruh ka jingїaleh “politic” ban їakhem umkhi ne kyllan umphniang ia ki pung kti jongno re lymne ka “politic” jyllud khohwah. Hynrei ka thong ka long ban ngam ha ka thwei jong ka spah snem ba nyngkong bad ban їathir-їatai bad sei madan ia ki nongrim ba ka Balang ne ka Kynhun Bathymmai ka їeng ha katei ka juk. Katba ka kyntien “economic” ka thew ia ka їoh ka kot bad ka kamai kajih.

February 14, 2021 /

Ka sngi lehkmen valentine ka snem 2021 ka hap ha ka Sngi U Blei. Ha kawei ka liang, ka long kaba sngewtynnat bad sngewdon jingmut namar ba ka Baibl ka hikai ba U Blei u long ka jingieit bad ka jingieit ka dei ka jinglong tynrai jong U. Ka jinghikai shongtynrai jong ki Balang Khristan ruh ka snoh rdin ha ki artylli ki hukum kiba khraw- ban ieit ia u Blei bad ban ieit ia u para marjan bad ki parabriew. Kawei ka hukum kam lah ban їeng khlem kawei pat bad kawei kam don jingmut khlem kawei pat.

January 31, 2021 /

Ngi lyngngoh ruh ba ka Sorkar India haduh mynta kam kren shai halor ka Inner Line Permit (ILP) kaba ïadei bad ka Jylla. Wat ka Sorkar Jylla ruh imat kam shai, ki seng saiñ hima ruh ki bym thikna bad kiba khih jingmut kumba khih u khah kat shaba beh ka lyer. Ka jingdawa ia ka ILP la ka long kaba dang myntoi ne kam myntoi shuh ka long kawei pat ka mat ban ïatai, hynrei ka dei ruh ka ishu kaba la pynkhie ia ka jingïakynad bad jingïaumsnam bad haba khie ka jingïashoh-ïadat ka wanrah ia ka jingshongsyier, ka jingsheptieng bad jingduh bakhraw ha baroh ki liang.

January 24, 2021 /

Ka Chimamanda Ngozi Adichie, ka nongthoh kot ba paw nam ka kynthoh tyngeh halor ka jingma ban ngeit bad ïathuh tang kawei ka khana (The Danger of a Single Story). Kumta ha ka imlang sahlang ki mih ki jingïakynad bad jingïaumsnam lada kawei ka kynhun ka thom da ka bor halor kiwei lane ka kheiñ dewthala ia ka dei riti ne kolshor jong kiwei pat. Ha ka synshar khadar ruh ka mih ka jingeh bad lah ban khie ki thma lada kawei ka kynhun ne bor synshar ka pyntian ne pynngeit ne thep jubor ia ka saiñ pyrkhat jong ka halor kiwei pat. Lyngba ki por ka pyrthei ka la sakhi bad mad ia ki Syiem, ki Kaisar bad ki Patsha ba runar, ka la mad ruh ia ki nongsynshar leh jubor ne “Dictator”. Wat mynta ruh ha ka juk synshar paidbah kaba ngi dang pyrkhat ba ka dei ka aïom kaba pangad bad ba shngaiñ, phewse kam shym la long kumta. Ha kiba bun ki khep ki nongsynshar kiba la jied da ki paidbah ki tan bad kurup lut pynban ia ka bor sha lade bad ki bat ne ïasambynta ia ka bor tang hapdeng jong ki ne kata kaba ki khot mynta ka “elected autocracy”. 

January 3, 2021 /

Ka Kitab Eksodus bad ki khana kiba don ha ka kim dei shuh kiba dang thymmai, la ïai ïathuh-ïai pynshai shynna ia ki na kawei ka por sha kawei pat bad yn sa nang ïai pule bad ïai ïathuhkhana ha ki juk ki ban sa wan. Ka Kitab Eksodus ka don ka khubor kaba khlaiῆ bad khraw ym tang ia ka jingim briew shimet, hynrei khamtam eh ia ki kynhun jaitbynriew ne ki kynhun briew kiba ïaid lyngba ka lawar ding jong ka jingshah khῆoit beiῆ. Ka kitab Eksodus ka long ka nongmuna ia ki jaitbynriew ne ki kynhun briew kiba ïeng ban ïakhun pyrshah ia ka jingthombor, jingleh shilliang bad jingleh bymhok jong kiba donbor. Kiba bun ki jaitbynriew ne ki kynhun briew ha ka pyrthei ki la pyndonkam ia ka khubor bad ki khana jong ka kitab Exodus na ka bynta ban ïakhun bad ïaleh ban ioh ka jinglaitluid.

December 27, 2020 /

Ki sngi ki iaid! mynta ngi la poi sha kaba kut jong une u snem Ar Hajar Arphew. Une u snem u la pynlynga bad pynsheptieng shi katdei ia ka jingim namar ka jingpang khlam Covid19 kaba la pynjulor ia ka kamai kajih bad ia ka jingim. Hapdeng ka jingjulor, ki aiom ki leit bad ki aiom ki wan, kumjuh ruh u snem u leit bad u snem u wan. Ha une u snem ki la don shibun na ki ba ieit ba thoiῆ bad ki paralok kiba la nang leit noh sha ka jingjah thait ba junom. Ngi kynmaw ieit ia ki bad duwai na ka bynta kito kiba la duhnoh ia la ki jong.

December 20, 2020 /

Ka Khatphra tarik u Nohprah Ar Hajar Arphew ka dei ka lyngkhuh sngi ïap kaba phra phew jong u babu Soso Tham. Ngi kynmaw burom bad ῆiewkor ia u synῆiang ba une u riewkhraw u la noh. Ha ka jingpynshai halor ka kot Ki Sngi Ba Rim U Hynῆiewtrep, u babu Soso Tham u kynthoh kumne,
“…sa tang katno, ia ngi kiba tang shi troh, lada ngim kyndit bynriew kan sa tyllep ka umsaw bad ngin sa long nong-Gibeon ban thoh dieng bad tong um iano re…”

November 22, 2020 /

Saw phew sngi ha ri khlaw u Jisu u shem ba ka jingim ba kynja doh kam dei tang ma ka bynta jong ka longbriew manbriew bad ka longiing longsem. Ha ka juh ka por ka spah kam dei tang ma ka, ka nongrim ban pynieng ia ka imlang sahlang bad ia ka iit ka hima. Hato ngin pynshong nongrim ia ka jingim, ia ka iit ka hima bad ia ka imlang sahlang tang ha ka spah? ne tang ha u kpu? ne ngin pynshong nongrim ruh ia ka jingim, ia ka iit hima bad ka imlang sahlang ha “ka ktien baroh kaba mih noh na ka shyntur u Blei” . Ka jingshngain jong ka Ri kam shong tang ha ki tup ki man, ki tiar thma bad ki bor shipai. Ka roi ka par jong ka Ri kam mut tang ki “shopping mall” ne ki kali “Audi” ne “Rubicon” ne ki kamra ophis kiba siang da ki maw marbel bad ki dieng sal kiba phyrnai bad ba remdor. Hynrei ka roi ka par ka dei ka jingim kaba suk, ba tngen bad ka dei ka jingkoit jingkhiah jong baroh ki nongshong shnong. Ka dei ka jingim kaba ki khun ki kti ki ioh ban shong skul, ban nang ban stad bad ki samla ki ioh ka kamai kajih ba biang. Ka roi ka par ka dei ka jingsei soh ka rep ka riang bad ka dei ruh ka synshar hok bad ka bishar hok.